Ν. Λυγερός: Περί Ηγέτη κ Στρατηγιστή, Π. Κονδύλη και ΑΟΖ ως ισορροπια Nash.

(*) Περί Ηγέτη και Στρατηγιστή (*)

(*) Αναφορά στον Κονδύλη (*)

(*) Η μέση γραμμή στην ΑΟΖ ως ισορροπία Nash (*)

Περί Ηγέτη και Στρατηγιστή

K. Αφεντούλης, Ν. Λυγερός

Ο Στρατηγός de Gaulle είχε πει νομίζω ότι πίσω από κάθε Μεγαλέξανδρο κρύβεται ένας Αριστοτέλης. Εννοούσε κατά την γνώμη μου ότι ο ηγέτης που σχεδιάζει και υλοποιεί επιτυχώς μια στρατηγική, πρέπει να έχει οπωσδήποτε μια ευρεία παιδεία. Στην σύγχρονη εποχή, ποια θα έπρεπε να είναι κατά την γνώμη σας η σχέση Ηγέτη και Στρατηγιστή; Πόση σημασία έχει...
ο ηγέτης σήμερα στην σύλληψη και την υλοποίηση της Στρατηγικής; 

Ο αφορισμός του Charles de Gaulle είναι απόλυτα κατανοητός, δίχως αυτό να σημαίνει ότι η γενίκευση του παραδείγματος αποτελεί έναν εκφυλισμό της πραγματικής δομής, δηλαδή της ιδιομορφίας Σωκράτης – Πλάτωνας – Αριστοτέλης – Αλέξανδρος. Η επιλογή του τελευταίου ζευγαριού έχει νόημα σ' ένα πολεμικό πεδίο, αλλά δεν πρέπει να απορρίψουμε το φιλοσοφικό πλαίσιο, το οποίο είναι καθοριστικό
σε αυτήν την σπάνια αλυσίδα. Τώρα όσον αφορά την ανάλυσή σας, νομίζω πως τα πράγματα είναι ακόμα πιο περίπλοκα. Στην περίπτωση του de Gaulle, η οποία είναι ιδιάζουσα έχουμε την ταύτιση του στρατηγιστή με το στρατηγό. Ο de Gaulle είναι ο πρώτος που είχε επινοήσει την ανεξαρτησία δράσης των τεθωρακισμένων σε σχέση με το πεζικό. Το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας της Γαλλίας απέρριψε το σχέδιο του κάνοντας ένα τεράστιο στρατηγικό λάθος, αφού η γερμανική κατασκοπία το υπέκλεψε και το εφάρμοσε πρακτικά Γερμανός αξιωματικός για την υλοποίηση του Blitzkrieg. Σε γενικότερο πλαίσιο, σπάνια έχουμε στρατηγούς, οι οποίοι είναι στρατηγιστές και βέβαια ισχύει και το αντίστροφο. Έτσι καταλήξαμε στον διαχωρισμό των εννοιών του Ηγέτη και του Στρατηγιστή, δίχως αυτό να σημαίνει απαραίτητα ότι δεν έχουν κοινή τομή. Πάντως η προσπάθεια του χαρακτηρισμού αυτών των εννοιών επικεντρώνεται στον διαχωρισμό και χρησιμοποιεί μία αναλυτική προσέγγιση. Θεωρούμε εμείς ότι πρέπει να λειτουργήσουν συμπληρωματικά, έτσι ώστε το ζευγάρι που αποτελούν να είναι πιο ανθεκτικό δομικά και πιο αποτελεσματικό στην πράξη. Η σύγχρονη εποχή δεν έχει αλλοιώσει ουσιαστικά αυτή τη σχέση, αν τη γενικεύσουμε για να εντάξουμε τα επιτελεία. Η μεγάλη διαφοροποίηση σε αυτό το επίπεδο προήλθε από τη γενίκευση της θεωρίας αποφάσεων σε θεωρία παιγνίων. Βέβαια, σε στρατιωτικό επίπεδο ελάχιστοι είναι οι στρατηγοί που ξέρουν και μπορούν να λειτουργήσουν με την τελευταία και αυτό φαίνεται στα αποτελέσματα των πράξεων τους, ειδικά όταν το παίγνιο δεν είναι μηδενικού αθροίσματος. Ας επανέλθουμε όμως στο συμπληρωματικό σας ερώτημα. Με τα τωρινά δεδομένα, το μεγάλο πρόβλημα προέρχεται από το διπλωματικό επίπεδο, το οποίο λειτουργεί αρχικά ως ενδιάμεσος χώρος, ο οποίος τελικά θεωρεί ότι είναι αυτόβουλος, λόγω εμπειρίας, διότι ξεχνά ότι η τελευταία είναι ένα συνονθύλευμα λαθών και γι' αυτό το λόγο ο στρατηγιστής Sun Tsu προτρέπει τη χρήση της εμπειρίας του αντιπάλου κι όχι τη δική μας. Μάλλον όμως οι σκέψεις του σε αυτό το χώρο παρέμειναν κινέζικες για τους περισσότερους. Συνοπτικά θα λέγαμε ότι ο Ηγέτης που λειτουργεί αποκλειστικά διπλωματικά δεν μπορεί να εκμεταλλευτεί τον Στρατηγιστή. Αν η σκέψη του τελευταίου δεν συνδυαστεί με τα κότσια του πρώτου, τότε έχουμε έναν εκφυλισμό της δράσης τους, η οποία είναι ανίκανη να παράγει ένα έργο. 

Αναφορά στον Κονδύλη

K. Αφεντούλης, Ν. Λυγερός

Ποια είναι η γνώμη σας για την στρατηγική σκέψη του Παναγιώτη Κονδύλη ; Σε ποια σημεία ουσίας συμφωνείτε και σε ποια σημεία διαφωνείτε μαζί του ; 

Από τα λίγα κείμενα σας που έχω διαβάσει προς το παρόν, έχω την αίσθηση ότι δεν διαφωνείτε με τις απόψεις του Κονδύλη. Απλά κινείστε σε άλλο, συμπληρωματικό ίσως επίπεδο. Δεν αμφισβητείτε ότι η ισχύς είναι ο καλύτερος τρόπος να αντιμετωπιστεί ο κίνδυνος. Δεν δίδετε όμως στην ισχύ την ίδια σημασία που της αποδίδει ο Κονδύλης, μάλλον επειδή λαμβάνετε ως δεδομένο ότι για τον Ελληνισμό, η ισχύς δεν υπάρχει η δεν επαρκεί σε σχέση με την ισχύ του αντιπάλου, κι έτσι επικεντρώνεστε στον τρόπο βελτιστοποίησης όλων των υπόλοιπων μέσων του αδύναμου, ώστε να χρησιμοποιηθούν κατάλληλα και να προκύψει αποτέλεσμα.

Μία άλλη διαφορά μεταξύ σας που μου έρχεται στον νου έτσι πρόχειρα, καθώς γράφω αυτό το κείμενο, είναι ότι δίδετε μεγαλύτερη σημασία απ΄ότι ο Κονδύλης στην ένταξη Ελλάδας και Κύπρου στην Ευρωπαική Ενωση. Είναι έτσι; 

Δεν έχει μεγάλη σημασία η γνώμη μου για τη στρατηγική σκέψη του Παναγιώτη Κονδύλη. Σημασία έχει ότι ήταν από τις σπάνιες κορυφές της στρατηγικής στον χώρο του Ελληνισμού. Και για να σας απαντήσω όσο πιο αντικειμενικά, μπορώ να σας πω ότι έδωσα σε αξιωματικό σπουδαστή μου στη Σχολή Εθνικής Άμυνας ως θέμα εργασίας τη στρατηγική σκέψη κατά Κονδύλη σε συνέχεια με το έργο του Clausewitz. Οι απόψεις του Κονδύλη φαίνονται ακραίες λόγω της ριζοσπαστικότητάς τους, ειδικά σε σχέση με τις διπλωματικές ικανότητες του κράτους. Δεν προσπάθησε να προσαρμόσει τη στρατηγική του σκέψη στα ελληνικά δεδομένα, επιλογή η οποία μπορεί να υποστεί κριτική στο χώρο της στρατηγικής, όπου χρησιμοποιούμε τα δεδομένα που έχουμε κι όχι αυτά που θα θέλαμε να έχουμε, αλλά παρέμεινε συνειδητά στο χώρο του πρέποντος. Με αυτήν την έννοια, θα μπορούσαμε να τον κατατάξουμε στη θεωρητική στρατηγική, διότι δεν απαντά στις απαιτήσεις που επιβάλλουμε στον στρατηγιστή για την επίλυση ενός πολεμολογικού προβλήματος. Κατά συνέπεια, δεν υπάρχει λόγος να αναρωτιέστε αν συμφωνώ ή διαφωνώ μαζί του. Έχετε δίκιο λοιπόν όταν αναφέρεστε σε συμπληρωματικό επίπεδο. Παρόλο που κινούμαστε στο πλαίσιο της νοητικής στρατηγικής, θεωρούμε ότι ο ρόλος μας είναι να προσφέρουμε και πρακτικές και αποτελεσματικές λύσεις σε υπαρκτά προβλήματα. Και για την Κύπρο και για την Ελλάδα προτείνομε στρατηγικές επίλυσης, οι οποίες είναι εφαρμόσιμες ακόμα κι αν δεν έχουν εφαρμοστεί στο παρελθόν. Η βελτιστοποίηση των μέσω εκτός ισχύς δεν είναι ούτε παράλογη ούτε καινοτόμα στη στρατηγική, ακολουθεί απλώς αρχικά νοητικά σχήματα του Sun Tsu. Με άλλα λόγια, δεν προσπαθούμε να πείσουμε τον Ελληνισμό ότι έχει ανύπαρκτες ικανότητες στο πολεμικό επίπεδο. Τώρα όσον αφορά στην Ευρωπαϊκή Ένωση, είναι άδικο για τον Κονδύλη να θεωρούμε ότι δεν έδινε και μεγάλη σημασία, ειδικά για το θέμα της Κύπρου. Ο άνθρωπος πέθανε το 1998, πώς θα μπορούσε να προβλέψει τον ερχομό του Τάσσου Παπαδόπουλου και το έργο του; Μην ξεχνάτε ότι εκείνη την εποχή η ιδέα της ένταξης της Κύπρου του Κρανιδιώτη δεν ήταν μόνο ριζοσπαστική, αλλά περιθωριακή σε βαθμό που τον θεωρούσαν παλαβό… Έπειτα πώς να προβλέψει τις επιπτώσεις της απόρριψης του Σχεδίου Αναν και τις εξελίξεις το 2003, 2007, 2010 με το θέμα της κυπριακής ΑΟΖ. Λόγω ιστορίας, ο Κονδύλης παρέμεινε σ' ένα πλαίσιο μετα-ψυχροπολεμικό, το οποίο έχει ακόμα τις επιρροές του παρελθόντος. Και αντιλαμβανόμαστε σε βάθος χρόνου ότι αυτή η ιδεολογική αντιμετώπιση δεν έχει νόημα και δεν αντικρούει την πραγματικότητα, αλλά την προηγούμενη. Στο έργο μας πρέπει να χρησιμοποιούμε τα νοητικά σχήματα του Κονδύλη, τα οποία είναι διαχρονικά και να τα επεκτείνουμε με αυτόν τον τρόπο και μόνο έτσι προσφέρουμε ένα φόρο τιμής στον στοχαστή που έχασε η πατρίδα μας.

Η μέση γραμμή στην ΑΟΖ ως ισορροπία Nash

Ν. Λυγερός

Ένα από τα μεγαλύτερα επιτεύγματα του Jonh Nash είναι η εισαγωγή της έννοιας της ισορροπίας, που φέρει πια το όνομά του, στη θεωρία παιγνίων στο πλαίσιο των παιγνίων μη μηδενικού αθροίσματος. Αφού ξεπεράσουμε τις φοβίες μας με το διπολικό σύνδρομο σε σχέση με την Τουρκία, θα κατανοήσουμε ότι η ισορροπία του Nash έχει νόημα στο πεδίο της ΑΟΖ. Βέβαια δεν εννοούμε την εκφυλισμένη περίπτωση όπου κανένας παίκτης δεν αποφασίζει την οριοθέτηση της κρατικής του ΑΟΖ ακόμα κι αν αυτή η περίπτωση αποτελούσε την πραγματικότητα πριν μερικά χρόνια ακόμα στο χώρο της Μεσογείου λόγω του προσχήματος της κλειστής θάλασσας. Στη συνέχεια η περίπτωση της Μαύρης Θάλασσας απέτρεψε de facto και de jure, αυτό το πρόσχημα. Το σημείο ισορροπίας Nash είναι ένα σύνολο αμοιβαία βέλτιστων αποκλίσεων. Και ξέρουμε ότι κάθε πεπερασμένο παίγνιο με Ν παίκτες έχει τουλάχιστον ένα σημείο ισορροπίας Nash στο χώρο των μικτών στρατηγικών. Καθώς το θέμα των ΑΟΖ είναι πεπερασμένο παίγνιο, η εφαρμογή της θεωρίας δημιουργεί την ισορροπία Nash. Όσον αφορά στο θέμα της ΑΟΖ, το παίγνιο είναι στην ουσία γεωμετρικό αφού τα 200ΝΜ καθορίζουν ένα εμβαδόν. Το σημείο τριβής και βέβαια διαπραγμάτευσης παρουσιάζεται όταν υπάρχει επικάλυψη των περιοχών. Επιπλέον οι διακρατικές συμφωνίες είναι διμερείς άρα κάθε κράτος εξετάζει όλα τα όμορα κράτη. Δηλαδή το παίγνιο είναι πολλαπλό και δεν παίζεται σε ένα γύρο. Πρέπει η λύση να είναι συμμετρική για όλους έτσι ώστε να υπάρχει η ισορροπία. Αυτή η προϋπόθεση είναι πολύ απαιτητική για όλους τους παίκτες και πρέπει να προσέξουν τις συμφωνίες που κάνουν με τον κάθε παίκτη ακόμα και αν πετύχουν περισσότερο από αυτόν διότι ένας τρίτος παίκτης μπορεί να πατήσει προς όφελος του πάνω σε αυτή και να μετατρέψει το πλεονέκτημα της πρώτης σε μειονέκτημα της δεύτερης. Με άλλα λόγια οι συμφωνίες έχουν ουρά στη θεωρία παιγνίων ακόμα και αν η νομοθεσία του Δικαίου της Θάλασσας δεν το προβλέπει. Κατά συνέπεια κάθε παίκτης πρέπει να αναλύσει όλους τους παίκτες με τους οποίους θα παίξει ένας συγκεκριμένος παίκτης. Και αυτό ισχύει ακόμα και αν ο ίδιος δεν θα παίξει μαζί. Ένας αποτελεσματικός τρόπος επίλυσης αυτών των επιλογών στρατηγικών συμπεριφοράς είναι η χρήση της μέσης γραμμής διότι προσφέρει αυτήν την απαραίτητη συμμετρία και η ουρά της αντί να είναι ενοχλητική, δημιουργεί μια ορθολογική ενίσχυση για τα επόμενα βήματα. Με αυτήν την έννοια η μέση γραμμή στην ΑΟΖ αποτελεί μια ισορροπία Nash.

Νίκος Λυγερός