Αποτελεσματικότητα και ανθεκτικότητα

Σε σύνηθες περιβάλλον η αποτελεσματικότητα κι η ανθεκτικότητα παρουσιάζονται ως απλές έννοιες που λειτουργούν με θετικό συσχετισμό. Αυτό το φαινόμενο δίνει την εντύπωση ότι ο συνδυασμός είναι αναπόφευκτος. Στην πραγματικότητα, οι ακραίες περιπτώσεις που αντιμετωπίζουμε στη στρατηγική μας επιτρέπουν να εντοπίσουμε πιο βαθιά νοητικά σχήματα που όχι μόνο χαρακτηρίζουν δομικά αυτές τις έννοιες αλλά που ερμηνεύουν αυτές τις έννοιες ακόμα κι ως αντιφατικές. Σε πλαίσιο ισορροπίας, η αποτελεσματικότητα ερμηνεύεται ως αποτέλεσμα βελτιστοποίησης. Στη θεωρία αποφάσεων υπάρχει επιπλέον ταύτιση. Ενώ στη θεωρία παιγνίων υπάρχει η προϋπόθεση του ορθολογισμού όσον αφορά στις στρατηγικές συμπεριφοράς. Το πραγματικό πρόβλημα παρουσιάζεται εκτός πλαισίου ισορροπίας. Αν το εξετάσουμε θερμοδυναμικά, το πρόβλημα θα υποστεί, μεταξύ άλλων, την επιρροή της προσέγγισης Prigogine. Αν εξετάσουμε πληροφορικά, το πρόβλημα αποτελεί περίπτωση της προσέγγισης του Chaitin. Αν το εξετάσουμε πολεμολογικά, το πρόβλημα δεν βρίσκεται σε πεδίο αντιπαράθεσης. Αυτό σημαίνει ότι υπάρχει μορφή απόλυτης κυριαρχίας, πράγμα το οποίο μπορεί να ερμηνευτεί, μεταξύ άλλων, κι ως μορφή ειρήνης. Πιο συνθετικά, η αποτελεσματικότητα παρουσιάζεται οντολογικά ως μη ανθεκτική, διότι επηρεάζεται καταλυτικά από τις αρχικές συνθήκες, οι οποίες πρέπει να είναι ιδανικές για να υπάρξει λύση. Αν συνειδητοποιήσουμε ότι η αποτελεσματικότητα δεν είναι ανθεκτική, αντιμετωπίζουμε τότε ένα ενδιαφέρον προβληματισμό, ο οποίος αφορά την αποτελεσματικότητα της ανθεκτικότητας. Στη στρατηγική, όπου υπάρχουν αναπόφευκτα ακραίες περιπτώσεις, η έλλειψη ανθεκτικότητας για μια κίνηση είναι ριψοκίνδυνη και μερικές φορές επικίνδυνη, αν υπάρχει περίπτωση επανάληψης της ίδιας ακολουθίας. Είναι, λοιπόν, σημαντικό να εξετάσουμε πώς λειτουργεί η ανθεκτικότητα. Αρχικά κι εξ ορισμού, η ανθεκτικότητα δεν επιδιώκει την αποτελεσματικότητα με την έννοια της βελτιστοποίησης. Προσπαθεί μόνο και μόνο να είναι σταθερή και να αντέχει τις αντίπαλες επιθέσεις. Αυτό σημαίνει, με την έννοια της θεωρίας παιγνίων, ότι δίνει μεγάλη σημασία στις επιλογές των αντιπάλων και μάλιστα κινείται έτσι ώστε να ελαχιστοποιήσει το κόστος. Σε αυτό το ειδικό αλλά και γενικό πλαίσιο, δεν αξιοποιούμε μόνο το θεώρημα minmax και δεν βρισκόμαστε απαραίτητα στο πεδίο δράσης της θεωρία των Morgenstern και Neumann, διότι εξετάζουμε μόνο μερικώς το πλαίσιο. Ο έλεγχος των πτήσεων αποδεικνύει με την ύπαρξη του ότι δεν βρισκόμαστε αποκλειστικά σε εμπόλεμη κατάσταση. Απλώς, η σειρά βαρύτητας δεν είναι η ίδια. Δίνουμε πρώτα προτεραιότητα στην ασφάλεια, μετά στην ομαλότητα κι ύστερα μόνο στην ταχύτητα. Ενώ η φαινομενική αποτελεσματικότητα δίνει έμφαση αποκλειστικά στην ταχύτητα. Σε αυτό το σημείο, αντιλαμβανόμαστε ότι η ανθεκτικότητα περιλαμβάνει τις ενδογενείς τριβές, πράγμα το οποίο της δίνει την ικανότητα να αντέξει την εφαρμογή της θεωρίας του Clausewitz. Η ανθεκτικότητα δεν θεωρεί ότι δεν υπάρχουν οι τριβές ούτε πιστεύει ότι μπορεί να τις εκμηδενίσει, όπως νομίζουν πολλοί. Η ανθεκτικότητα διαχειρίζεται τις τριβές, όπως ο τύπος Taylor- Lagrange το λάθος. Κι αυτή η προσέγγιση είναι πιο συμβατή με τα στρατηγικά και στρατιωτικά δεδομένα. Κατά συνέπεια, αν επανέλθουμε οντολογικά στις δύο έννοιες της αποτελεσματικότητας και της ανθεκτικότητας, μπορούμε να τις ερμηνεύσουμε πλέον κυβερνητικά μέσω της έννοιας της μηχανής του Wiener, εφόσον χρησιμοποιούμε τη συμπληρωματικότητα του Bohr. Η αποτελεσματικότητα αποκτά νόημα μέσω της ανθεκτικότητας. Αυτό δίνει αποτελεσματικότητα στην ανθεκτικότητα και κατά συνέπεια, μέσω ανάδρασης, έχουμε την ανθεκτικότητα της αποτελεσματικότητας της ανθεκτικότητας, η μόνη έννοια που είναι ουσιαστική.

Πηγή   -   Νίκος Λυγερός